VIII. Cessio comitatus Urgellensis ab Infante Petro facta Jacobo, Regi Aragonum

VIII.

Cessio comitatus Urgellensis ab Infante Petro facta Jacobo, Regi Aragonum, qui eidem cedit totum regnum Majoricarum, an. MCCXXXI. (Vid. pág. 42.)

Ex cart. origin. in eccl. Maioric.

Manifestum sit omnibus quod ego Infans dompnus Petrus consulte et ex certa scientia ac spontanea voluntate per me et omnes successores meos cum praesenti carta dono, absolvo et deffinio vobis Domino Jacobo Dei gratia Regi Aragonum et regni Maioricarum, Comiti Barchinonae et Domino Montispesulani, et vestris successoribus in eternum, totum comitatum Urgelli cum terminis et pertinentiis suis, et cum omnibus quae pertinent ad eundem vel pertinere debent, liberum scilicet et quietum, et totum ius quod in eo habeo vel habere debeo, ratione donationis vel legati illustris dompnae Aurembiax, quondam Comitissae Urgelli, sive ex testamento suo, sive alio quolibet ullo modo. Ita quod ab hac die in antea, in qua haec praesens scribitur carta, totum praedictum comitatum et totum ius, quod in eo habeo vel habere debeo cum omnibus quae pertinent ad eundem vel pertinere debent, habeatis causa donationis inter vivos, et causa proprietatis cum omni pleno iure et potestate, perpetuo ad habendum, et ad omnes vestras et vestrorum voluntates, sive omni nostra nostrorumque retentione, quam ibi vel in eo non facio ullo modo: excepto iure quod praedicta Comitissa habebat in Valleoleti, quod mihi retineo, sicut in testamento illud mihi concessit. Nos itaque Jacobus Rex praedictus, per nos et successores nostros recipiens hanc donationem comitatus Urgelli a vobis illustri Infante dompno Petro, donamus, concedimus et laudamus vobis ad habendum et tenendum integre diebus omnibus vitae vestrae totum regnum Maioricarum cum pertinentiis suis, et cum omnibus quae pertinent ad eundem, cum exitibus et redditibus quos ibi habemus, et habere debemus, et in insula quoque Minoricarum per terram scilicet et per mare. In hunc scilicet modum quod regnum Maioricarum et insulam Minoricarum cum omnibus quae pertinent ad easdem, teneatis in tota vita vestra per nos et successores nostros in feudum et ad consuetudinem Barchinone, et faciatis inde nobis homagium, et donetis potestatem de omnibus castris iratus et paccatus, quandocumque nos voluerimus; et faciatis inde pacem et guerram per nos et successores nostros de Christianis et de tota Andalucia. Et post mortem vestram habeant successores vestri, quos vobis elegeritis, terciam partem tocius terrae nostrae in insulis supra dictis, et omnium exituum et reddituum ipsarum, qui scilicet proveniunt vel provenerint omni tempore per terram et per mare. Et ipsi successores vestri teneant ipsam partem in feudum per nos et nostros successores in perpetuum ad consuetudinem Barchin. et donent nobis potestatem de castris, et faciant per nos et successores nostros inde pacem et guerram de Christianis et de Andalucia, retentis nobis integre Almodayna in civitate Maioricarum, et duobus castris, Olorone scilicet et Polentia. Alia vero omnia cum omni senioratico et integra iuredictione ad nos vel nostros libere revertantur. Concedimus insuper vobis quod ordinetis et disponatis libere, prout vobis videbitur expedire, de possessionibus omnibus et honoribus, et statu insularum praedictarum, salvo dominio nostro et nostra fidelitate. Stabilimenta et ordinamenta autem quae inde feceritis, rata sint semper et firma, tamquam si a nobis specialiter essent facta. Et promittimus vobis per nos et successores nostros nunquam contravenire. Praeterea si alia castra de novo, praeter illa quae dicta sunt, hedificaveritis in insulis supra dictis, liceat vobis hoc facere, et quod teneatis ea vos et successores vestri in perpetuum per nos et nostros ad consuetudinem Barchin., et quod detis inde potestatem nobis. Et quod habeamus nos et nostri duas partes exituum et reddituum de unoquoque castro post obitum vestrum; et vos et successores vestri tercian partem ad vestram vestrorumque voluntatem, tam per terram quam per mare. Praeterea concedimus vobis quod possitis emere possessiones militum et baronum et religiosorum; de quibus possitis facere omnes vestras voluntates vos et vestri, salvo senioratico et iuredictione ac iure nostro. Denique promittimus bona fide et sine enganno vobis dare et facere iuvamen et auxilium et valenzam ad deffensionem et retentionem praedicti regni et insularum contra omnes homines. Et promittimus vobis hoc attendere et complere, prout superius continetur, sub sacramento vobis a nobis praestito corporaliter, et sub homagio quod inde vobis facimus ad forum Aragonie. Et ego Infans dompnus Petrus facio vobis homagium ore et manibus ad consuetudinem Barchin. pro supra dictis omnibus attendendis et conservandis; et iuro omnia supra dicta et singula per me et successores meos perpetuo vobis et successoribus vestris fideliter observare. Dat. apud Ilerdam III. kal. octob., anno Dni. M.CC. tricesimo primo. = Signum + Jacobi Dei gratia Regis Aragonum et regni Maioric. et Comitis Barchin. et Dni. Montispes. = Huius rei testes sunt: Bg. Epus. Ilerden. = Fr. B. Abbas Sanctarum Crucum. = Fr. G. de Cervaria. = Fr. P. Condre, ordin. Praedic. = Fr. Bg. de Castro episcopal = Ato de Focibus, maiordomus Aragon. = Rodericus de Liçana. = Blascus Maça. = Sancius de Orta. = Rodericus Exeminiz de Lusia. = Petrus Maça. = Bernardus de Rocaforte. = Garcia de Orta. = P. Periz, Justitia Aragon. = Sig+num Guillermi, scribae qui mandato Dni. Regis et Infantis pro Petro Sancii, notario ipsius Dni. Regis hanc cartam scribi fecit loco, die et anno prefixis.

VII. Processio in die S. Silvestri.

VII.

Processio in die S. Silvestri. (Vid. pág. 41.)

Ex Consueta eccl. Maioric. mss. saec. XVI ineunte.

In isto die fit processio solemnis pro captione terrae. Ideo mane ante solis ortum pulsetur ad tertiam cimbalum maius. Et dicatur IIIa, VIa et IXa ante missam. Et postea dicatur missa (de S. Silvestro). Et finito evangelio, pulsentur squillae maiores ad processionem, usque ad elevationem Corporis Xpi. Deinde pulsentur duo cimbala maiora. 

Et celebrata missa, omnes rectores et omnes presbiteri ecclesiarum parrochialium civitatis, relicto uno presbitero in qualibet ecclesia parrochiali, sint congregati in Sede, et unusquisque rector veniat cum suis presbiteris, capis indutis et vexillis ante crucem. Et nihilominus omnes religiosi civitatis, cuiuscumque habitus fuerint, debent venire et interesse. Et processio ordinetur per modum sequentem.

Primo duo scholares de choro maiori, capis purpureis induti, portent vexilla Sedis et praecedant. Deinde omnium perrochialium subsequantur vexilla ecclesiarum. Et post omnia vexilla unus scholaris sacristiae, indutus capa, portet crucem maiorem. Et duo pueri induti vestimentis et dalmaticis portent candelabra cum duobus cereis ardentibus ante crucem. Et post dictam crucem Sedis portentur ceterae cruces parrochiarum cum cereis suis in utraque parte. Deinde succedant cantantes et laudantes Deum et Beatam Virginem Matrem omnes clerici et presbiteri fratresque, et in fine processionis unus scolaris magnus, vel quidam beneficiatus subdiaconus, indutus vestimentis et dalmatica portet textum argenti ante Abbatem de Regali, cum duobus pueris indutis vestimentis et dalmaticis, portantes cereos hinc et inde. Deinde sequatur Abbas de Regali, indutus vestimentis et capa, cum suo diacono induto vestimentis et dalmatica, ad partem dexteram portantem crossam, et subdiacono ad partem sinistram. Et habeant tovallolam sive gremiale ante eos. Item sequantur duo pueri cum superpelliciis, quod unus portet thuribulum (: turibulum : hisopo) cum incenso, et alter portet navetam. Et post ipsos subsequantur alii duo pueri, induti vestimentis et dalmaticis, portantes candelabra argentea cum cereis albis ardentibus.

Et inter illos sint duo clerici de choro majori, induti vestimentis et dalmaticis, portantes ymagines argenteas Beatae Mariae. Deinde subsequatur subdiaconus, indutus vestimentis et dalmatica, portans Veronicam. Et post omnes predictos Dominus Episcopus subsequatur, indutus vestimentis episcopalibus, cum pluviali et mitra, cum suo diacono ad partem dexteram portando crossam, et suo socio ad partem sinistram cum pulcherrimo gremiali. Et sic omnes ordinati exeant a sacristia. Et in choro sint induti XII. presbiteri capis purpureis, boni cantores, ad dicendum Letaniam, scilicet, duo ebdomedarii, unus coadiutor et alter post septimanarius (: hebdomadarius): quatuor primicherii, duo presbiteri septimanarii; et quatuor alii presbiteri boni cantores. Et si sit dies Dominica, dicti XII. incipiant: Asperges me; et detur salispassa, et dicatur oratio in choro, ut assuetum est. Et si non fuerit Dominica, confestim incipiant Letaniam in choro ante letrinum, scilicet, Kyrie eleyson. Et cum dicetur ab eis: Sancta Maria, ora pro nobis, omnes clerici et presbiteri et omnes audientes flectent genua. Et cum praedicti XII. cantores dixerint ter: Sancta Maria, ora pro nobis, omnes ad faciendam processionem exeant ordinatim. Et praecedant vexilla, sicut superius sunt ordinata. Deinde subsequatur crux cum suis circunstantibus, ut praedicitur. Et primo in processione praecedant iuxta crucem religiosi, scilicet, de Beata Maria de Sucursu (Socorro; Socors), et Carmelitae ab utraque parte. Et post ipsos subsequantur Minores a parte Archidiaconi, et Praedicatores a parte Episcopi. Postea scolares et presbiteri perrochiarum et presbiteri in Sede beneficiati. Deinde graduati et canonici cum pluvialibus. Deinde Dominus Abbas; et ultimo Reverendus Dominus Episcopus, ut supra dictum est (.)

Et nota quod isto die anno a Nativitate Domini M.CCC.LV. fuit in processione Dominus frater Nicolaus Rocelli, de ordine Praedicatorum, qui in processu temporis factus est Sancti Sixti presbiter Cardinalis.

Et cum iam tunc temporis esset magister in sacra theologia, et Prior provincialis Aragoniae, ac etiam Inquisitor hereticae pravitatis in tota dominatione Domini nostri Regis Aragonum, necnon consiliarius ipsius Domini nostri Regis; nichilominus ipse ivit in processione cum coeteris fratribus ordinis sui, eundo et redeundo, ullatenus non discedens; nec ulla prerrogativa fuit sibi data, nisi quod inter religiosos ultimus incedebat.

Praeterea est sciendum quod si in processione monachos nigros aut albos, non mendicantes, contingeret interesse, supra omnes religiosos mendicantes habent collocari, ita quod post omnes mendicantes ipsi incedant. Et post omnes religiosos subsequantur omnes clerici, presbiteri, beneficiati et canonici et prelati capis induti. = Et cum tota processio fuerit extra ecclesiam, praedicti XII. cantores dividantur sic, quod quatuor insimul vadant inmediate ante canonicos, scilicet, duo edomedarii (ebdomedarii) iam dicti, et duo primicherii antiquiores, unus de qualibet parte chori: et alii duo de presbiteris, inter graduatos: et alii duo in medio processionis, scilicet, inter presbiteros perrochialium ecclesiarum: et alii duo vadant inter presbiteros novicios. Et unus primicherius magis novitius regat cruces, et alter ordinet presbiteros ut eant bini et bini, et totam processionem. Et omnes praedicti XII. cantores dicant simul concorditer Letania, usquequo fuerit tota processio extra muros civitatis, ubi praedicatur.

Et fit processus processionis per hos vicos. Primo tota processio vadat versus domum Decani, et post ante cellarium Domini Episcopi. Et exiens de Almudayna per portale quod est contiguum cum domibus Jacobi de Olesia, et transiens ante cimiterium Sanctae Eulaliae, et per medium plateae Sanctae Eulaliae, ubi fructus venduntur. Et dum erit processio ante ecclesiam Sanctae Eulaliae, dicatur bis alta voce: Sancta Eulalia, ora pro nobis; et secunda vice dicatur: intercede pro nobis. Et ultra per viam ubi corii vendantur, et per macellum, et transeundo per portam den Rubert, quae nunc est egregii Jacobi Montanyans, doctoris, et ante ecclesiam Sancti Antonii de Padua; et dicatur alta voce bis: Sancte Antoni, et bis: Sancte Georgi; et exeat per portale. Et vadat tota processio ad locum assuetum. Et stet in loco eminenti ad hoc specialiter deputata. Et cum totus populus fuerit ibi congregatus, fiat sermo de modo captionis terrae.

Finito sermone praedicti XII cantores genibus flexis alta voce incipiant aña. Salve Regina; et ibi a toto clero dicatur. Qua finita duo pueri dicant V. In partu Virgo cum alla; et Dominus Episcopus dicat duas oraciones insimul, scilicet: Deus qui salutis aeternae, et Omnipotens sempiterne Deus aedificator et auctor; et finiat: Per Christum. Sed si forte Dominus Rex fuerit ibi praesens, addatur tertia oratio pro eo, scilicet: Quaesumus omnipotens Deus.

Finitis autem praedictis orationibus, cantores incipiant hymnum Ave maris stella. Et dicendo dictum hymnum, tota processio vadat iuxta vallatum muri civitatis usque ad portam del Asuehidor, sive la porta pintada. Et si necesse fuerit, cantentur R)R). Beatae Virginis Mariae vel hymni. Et cum lastendart (: l' estandart o estandart; estandarte) Domini nostri Regis fuerit exaltatum super muros ianuae civitatis, vel tota processio fuerit ante portam superius dictam, Dominus Episcopus vel officiator incipiat: Te Deum laudamus; et dicatur per choros. Quo incepto omnes cruces ingrediantur per dictam portam, et tota processio subsequatur. Deinde cantantur R)R). et hymni Sancti Spiritus, Beatae Virginis Mariae et Apostolorum, usque ad Sedem, secundum cum praedictis XII. cantoribus visum fuerit. Et cum tota processio fuerit seu transibit per ecclesiam Sancti Michaelis, sit ordinatum quod unus presbiter celebret missam in dicta ecclesia de officio Sancti Silvestri et Sanctae Columbae in altari maiori dictae ecclesiae. Et cum Dominus Episcopus cum suis ministris et populo fuerit ibi, consecret et elevet Corpus Christi. Et Sanguine Christi consecrato et calice elevato, omnes recedant et sequantur processionem. Et processio transeat per Argenteria (Ag : plata, platería), deinde ante curiam Domini Regis (cort del senyor Rey).

Praeterea dum crux fuerit ante portam maiorem Sedis, praedicti XII. cantores flexis genibus incipiant alta voce aña. Salve Regina. Et ipsam cantando tota processio intret ecclesiam. Deinde intret per portam chori versus claustrum; et a dicta porta chori processio procedatur usque ad altare Beatae Mariae. Et finita Salve Regina, duo pueri genibus flexis in superiore gradu altaris dicant V). Post partum. cum dupl. alla. 

Et Dominus Episcopus in dextro cornu altaris Orationem Deus qui salutis eternae: et finiatur: Dominum nostrum J. C. filium. Et Dominus Episcopus veniat et stet in medio altaris vertendo facient ad populum, et dicat ibi benedictionem; et postea intret sacristiam. Et depositis vestimentis unusquisque redeat ad propria.

VI. Gregorii Papae IX. bulla pro expugnatione Maioricarum promovenda, an. M.CC.XXI. (1229)

VI.

Gregorii Papae IX. bulla pro expugnatione Maioricarum promovenda, an. M.CC.XXI. (1229) (Vid. pág. 41.)

Ex tabul. Archiep. Tarracon.

Gregorius Episcopus, servus servorum Dei. Dilectis filiis Priori et Fr. Raymundo, ord. Praedicatorum Barchin. salutem et Appostolicam (con pp) benedictionem. Sicut gratanter audivimus et referimus gratulanter, charissimus in Christo filius noster Jacobus, illustris Rex Aragonum, zelo fidei christianae succensus, cupiens aliquid retribuere Domino pro omnibus, quae retribuit ipse sibi, signo crucis de manu venerabilis fratris nostri Episcopi Sabinensis, tunc Appost. Sedis Legati, suscepto, in manu forti et brachio extento contra Mauros christiani nominis inimicos magnanimiter et magnifice se accinxit, nec habens praetiosiorem suam animam semetipso, ad insulas Maioricas collectis viribus regni sui prospere translens, civitatem Maioricensem et ipsius Regem obsidione vallavit, ut captis hostibus vel dispersis, terra cultui divino reddatur; et funes tabernaculorum ecclesiae dilatentur. Sed cum ad tam insigne, tamve sanctum negotium finaliter prosequendum ipsius Regis iuvandae sint vires, ne si (quod absit) procerum deffectu contingeret deseri, enormis confusio sequeretur, expedit, ut qui generalis ecclesiae prosequitur interesse, communibus subsidiis adiuvetur, adiutoribus dignae retributionis praemio reservato. Quocirca discretionis vestrae per Appostolica scripta mandamus, quatenus fideles Christi, tam clericos quam laicos, per Arelatensem et Narbonensem provinciam constitutos salubribus monitis et sedulis exhortationibus inducatis, ut Regi praedicto, huiusmodi negotio fideliter insistenti, tam in personis quam rebus studeant efficaciter subvenire, illam eis indulgentiam concedendo, quae concedi solet subvenientibus Terrae sanctae: mandatum nostrum taliter impleturi, quod exinde apud Deum et homines mereamini commendari, nosque devotionem vestram dignis debeamus prosequi actionibus gratiarum. Dat. Perusi (Perusa, Perugia) III cal decemb., pontificatus nostri anno tertio.