Mostrando entradas con la etiqueta menseratge. Mostrar todas las entradas
Mostrando entradas con la etiqueta menseratge. Mostrar todas las entradas

jueves, 12 de enero de 2023

V. Carta ordinationis et immunitatis studii generalis Ilerdensis an. MCCC.

V.   

Carta ordinationis et immunitatis studii generalis Ilerdensis an. MCCC. (Vid. pág. 31.) 

Ex arch. Reg. Barcin. 

Jacobus Dei gratia Rex Aragonum, Valentiae et Murciae. ac Comes Barchinonae universis doctoribus, et magistris atque scolaribus cuiuscumque scientiae praesentibus, et futuris in studio Ilerdensi studentibus et studere volentibus, salutem et gratiam ac benevolentiam suam semper. Curas nostras continua sollicitudo non deserit subiectorum sic commodis specialis quadam affectionis gratia providere, ut illa praecipue nutriamus pro viribus, que nostre reipublicae pariant utilitatem pariter et proffectum. Idcirco scientiarum doctrinam, per cuius cultum divina res et humanae disponuntur commodius, in nostris subditis affectantes, nuper habito super hoc diligenti consilio et tractatu, in civitate nostra Ilerdensi studium generale in iure canonico et civili, medicina, philosophia et artibus, et aliis approbatis et honestis scientiis quibuscumque, auctoritate Apostolica nobis in hac parte concessa ac etiam nostra, duximus ordinandum. Ipsam nempe civitatem ad hoc aptiorem elegimus, tamquam locum communem et quasi regnorum et terrarum nostrarum intermedium quoddam, fertilitate victualium opulentum, aeris temperantia moderatum, aquarum et fluminum abundantia circumseptum, nobilitate civium insignitum ac decenti populo decoratum. Unde licet eidem studio ab ipsa Sede Apostolica supra dicta omnes indulgentiae, immunitates et gratiae sint concesse, quae Tholosano studio sunt indultae; quia tamen cordi nobis adhuc existit, ut idem studium sic ex continuo gratiarum fomento suscipiat incrementum, quod eius palmites dilatati perducantur ubique, quibusdam aliis specialibus donis et infrascriptis statutis et ordinationibus gratiosis, quas inferius ad perpetuam rei memoriam, et ut ad vestram perferantur notitiam subnotamus, disposuimus rubricare.

In primis igitur volumus, ac ipsi eidem studio perpetuo indulgemus, quod universitas scolarium forensium, qui non sint de civitate Ilerdae, clerici vel laici in utroque jure studentes dumtaxat, habeant potestatem annis singulis sibi eligendi et creandi rectorem, consiliarios ac generalem bedellum et bancharios, prout sibi ad utilitatem eiusdem studii videbitur expedire. Ita quod ipse rector et consiliarii similiter sint forenses. Qui rector et consiliarii illam habeant in doctoribus et magistris et scolaribus cuiuscumque scientiae in eodem studio residentibus tam privatis quam extraneis potestatem, quam in studio Bononiensi (Bologna, Bolonia) et in aliis studiis generalibus habere noscuntur. Item quod idem rector et consiliarii ad commodum et utilitatem ipsius studii possint facere et ordinare statuta ac doctoribus, magistris et scolaribus penas et mulctas imponere, si ea non servaverint, sibive non obedierint, prout in dictis studiis fieri consuevit. 

Item quod doctores et magistri tam in utroque iure quam in aliis quibuscumque scientiis in ipso studio creandi vel assumendi ad magistratus honorem, priusquam assumantur, in praesentia rectoris ipsius studii sint diligenter private ac publice doctorum vel magistrorum et aliorum in illa scientia, ad quam assumendi sunt, peritorum examinatione subjecti, prout in dictis generalibus studiis observatur. Ita tamen quod librum et auctoritatem legendi et magistralem dignitatem suscipiant a cancellario nostro vel eius vicario praefato studio praesidenti, quem semper esse volumus et ordinamus propter honorem ecclesiae et ipsius studii, canonicum Ilerdensem. Quod quidem cancellariae officium volumus esse perpetuum. Nec propterea quia canonico Ilerdensi debemus (vel volumus) ipsum comittere (: comite : comte : conde) sive concedere, dignitas, personatus, officium vel beneficium ecclesiasticum ullatenus censeatur. Qui etiam cancellarius per nos taliter institutus, tali subscriptione utatur. “Nos talis Cancellarius studii Ilerdensis auctoritate Apostolica et Domini nostri Domini … Regis Aragonum, quibus fungimur in hac parte, tali negotio nostram auctoritatem impertimur. etc.” Et sic perpetuo volumus observari. Adjicientes quod idem cancellarius, etiam vel eius vicarius examinationi tam privatae quam publicae, quae fiet de dictis doctoribus et magistris, vocari debeat, ac etiam interesse. Non tamen ratione suae praesentiae vel auctoritatis praestandae sub colore sigilli vel litterae testimonialis tradendae aliquid a scolari promovendo accipere vel exigere possit per se vel per alium, publice vel occulte. Sed eius notarius sive scriptor pro litteris et sigillis et omnibus aliis scripturis necessariis eidem negotio accipiat quod justum fuerit, et secundum personarum conditionem etiam moderatum. Ita quod de promovendo ad magistratus honorem in jure canonico vel civili ultra unam marcham argenti, in medicina vero ultra XX. solidos, in aliis vero scientiis ultra X. solidos eiusdem monetae non possit petere vel habere pro sigillo, litteris et scripturis. 

Item quod nullus doctor, magister, scolaris aut socii sive familiares vel continui domestici suis, neve aliquis stationarius, bedellus, librarius sive scriptor, clerici vel laici qui causa morandi in ipso studio, vel etiam causa vendendi libros vel pergamena ad eandem civitatem accesserint, capiantur, detineantur, pignorentur sive marchentur in personis vel propriis bonis ipsorum veniendo, stando vel redeundo pro aliquo debito antequam ab idem studium venirent contracto; nisi principales fuerint debitores sive fidejussores, et tunc etiam non valeant impediri, detineri vel pignorari ipsis offerentibus fidantiam de directo coram judice competenti. Non etiam pro debitis in quibus antequam venirent ad studium fuerant aliis personis, quam vicinis Ilerdae, principali sive fidejussorio nomine obligati, valeant dum in eodem studio fuerint inibi conveniri; immo jus repetendi domum sibi concedimus de praesenti. Super hoc autem sub cessionis vel alterius causae simulatae colore per vicinos Ilerdae nichil contra mentem huius nostrae gratiae machine-netur (machinetur; maquinen). Idemque super criminibus vel delictis, quae mortis penam non ingerunt, per eos antequam ad studium venirent comissis, volumus observari, nisi iam fuissent per vicarium vel curiam et paciarios Ilerdae (paers, pahers; paeres de Lérida) banniti et praeconizati ratione malefaciorum ipsorum. Item quod nullus praedictorum capiatur, vel captus detineatur in persona pro ullo levi crimine seu delicto, quod penam mortis seu membri abcisionem non ingerat delinquenti, dum tamen fideiussores vel caplevatores coram suo judice possint offerre ydoneos, contraria consuetudine vel observantia civitatis Ilerdae super hoc in aliquo non obstante. Item quod nemo praedictorum cuiuscumque conditionis existat teneatur in exercitum vel cavalcatam regalem seu vicinalem, nec etiam ad sonum (so metent; somatén) vel appellitum (llamada) invitus ire, vel alium mittere loco sui. 

Item quod in hospitiis doctorum et magistrorum vel scolarium clericorum vel laycorum in eodem studio commorantium et studentium non fiat cerca vel indagatio per aliquos nostros officiales, seu alias quascumque personas ratione alicuius, qui diceretur ibidem latere vel occultari. Nisi foret qui latere dicitur, pro tali maleficio (se lee meleficio) inculpatus, quod mortis periculum vel membri abcisionem ingeret delinquenti (se lee deliquenti): vel nisi insequutus per officiales nostros aut alios de mandato ipsorum se publice recollegerit in dictorum studentium hospitio in conspectu officialium eorundem. Tuncque etiam in casibus supra dictis per nostros officiales, paucis personis adhibitis, ad id necessariis curialiter perquiratur, seu etiam extrahatur sine aliqua laesione hospitii et commorantium in eodem. 

Item ut iidem studentes in maiori quiete ac firmiori securitate permaneant, statuimus et ordinamus, quod nullus privatus vel extraneus tam audax reperiatur, quod infra loca limitanda infra dictam civitatem, et ad habitationem dictorum studentium specialiter assignanda, praesumat contra ipsos doctores, magistros, scolares eorumque familiares et omnes alios supradictos, seu alias quascumque personas masculos (: mascle, mascles; machos, masculino) vel feminas, quae causa studentium ibi permanserint, movere vel incipere barayllam sive rixam, (baralla; riña) nec eisdem inferre violentiam aliquam in hospitiis eorundem, vel etiam extra. Quod qui praesumpserit, si cum armis commisserit, vel ipsa etiam arma contra praedictos produxerit vel elevaverit, solvat C. solidos Jacen. (100 sueldos jacenses o jaqueses, de Jaca) pro pena, vel subeat centum azotos (1 sueldo : 1 azote). Et si eadem violentia fuerit iudicata pro invasione seu trencamento hospitii, manum perdat, vel centum aureos redimat. Si vero citra invasionem hospitii cum gladio vel aliis armis percusserit, ita quod vulnus vel livor ictu appareat, solvat ducentos solidos Jacen. vel subeat CC azotos. Si autem quod absit, aliquis tantae praesumptionis et temeritatis extiterit, quod sonum emittendo, vel multitudinem populi congregando quasi seditiosus ad hospitia studentium invadenda concitaverit, gratis ex hoc contra scolares, et studium materiam scandali suscitando, per gulam moriturus sine omni remedio suspendatur, vel alia capitali pena plectatur ex qua protinus mors sequatur. Si tamen extra limitationes dictorum locorum praedictas studentibus et aliis fuerit violentia vel offensa illata, solvatur inde calonia sibe bannum quod fuerit oppositum inter alios vicinos Ilerdae inter se delinquentes. Quia tamen ipsi studentes et studium sub nostra protectione consistunt, et guidatico speciali, volumus ac firmiter statuimus, quod quicumque privatus vel extraneus cuiuscumque fuerit conditionis, status aut legis, doctorem, magistrum vel scolarem in dicto studio studentem considerata (, o mancha, no se ve bien) mente in persona propria extra rixam, vel citra defensionis corporis sui tutelam, atrociter verberaverit, vulneraverit sive occiderit, persona et bona illius sint nostrae voluntati omnino supposita, nisi coram tribus testibus ut inimicum diffidasset eundem prius per cinque dies. Ita quod doctor, magister vel scolaris, recepto ipso diffidamento, si suae voluerit providere quieti, possit petere a diffidatore securitatem sibi praestari et dari: ad quam praestandam per nostros officiales compelli volumus quemlibet in persona et rebus, cuiuscumque fuerit conditionis, status aut legis fortiter et districte.

Et quia parum est in civitate jus condere, si deffuerit exequutio, districte mandamus quod super dictis penis per nos superius appositis et expresis, nulla fieri possit remissio per nostros officiales sine nostra licentia speciali. Immo si delinquens in praemissis affugerit, ubicumque fuerit infra nostram iurisdictionem repertus, in continenti ad requisitionem curiae et paciariorum Ilerdae, ad ipsos per quoscumque ad quos devenerit, eundem sub pena gratiae nostrae mandamus remitti pro meritis recepturum. Si autem infra III menses inventus non fuerit latitando, de bonis suis, quae habuerit, solvantur banna praedicta inter nostram curiam, et paciarios Ilerdae, prout alia dividenda, et alias de eisdem passo iniuriam plenarie satisfiat.

Item concedimus doctoribus, magistris, scolaribus et omnibus aliis supradictis, qui causa studii in dicta civitate permanserint, sive clerici sive laici fuerint, quod super civilibus causis, necnon etiam criminalibus, quae tamen mortem vel abcisionem membri non ingerunt delinquenti, non possint, nisi sub quo maluerint de tribus judicibus convenirit; videlicet coram curia Ilerdensi, vel eiusdem Episcopo, sive coram studii memorati rectore; excepta solutione bannorum, prout in sequenti capitulo declaratur.

Item volumus et concedimus quod si scolares et eorum familiares continui, et alii praedicti inventi fuerint in maleficiis vel cum armis infra afrontationes locorum eis ad habitandum in dicta civitate assignandorum, si de die fuerit, clerici vel laici perdant arma, et sine solutione alicuius banni faciant super malefactis de se querelantibus iustitie complementum. Si vero de nocte in huiusmodi fuerint deprehensi, vel cum musicis instrumentis reperti, perdant arma et instrumenta. Et nichilominus, si laici fuerint, solvant medium bannum curiae et paciariis, quod vinici civitatis eiusdem in tali casu solvere tenerentur. Si autem extra locorum limites praedictorum de die vel de nocte cum armis vel instrumentis fuerunt inventi, vel alia comisserint sive deliquerint, si laici fuerint habeantur et iudicentur in omnibus ut vicini; si vero clerici sint, exceptis armis et instrumentis, quae sibi auferri per officiales nostros permittimus, in aliis ab Episcopo vel rectore studii corrigantur.

Item dicimus et concedimus omnibus venientibus ad dictum studium causa studendi, vel ibi studentium ratione morandi, quod de animalibus et zafrano (azafrán; safrá) et rebus aliis, quas ad dictam civitatem adducent vel portaverint, si contingat ipsas vendere in eadem, nulla lezda, pedagium (peaje; de pedes, pie; más abajo, peatge) vel aliqua exactio alia petatur vel exigatur ab ipsis. Si libri etiam vel pergamena causa vendendi ad dictum studium a quocumque mercatore vel alio portata fuerint vel vendita in eodem, nulla similiter lezda vel peadium exigatur.

Item volumus et concedimus, quod pro aliqua barata, quam doctor, magister vel scolaris quicumque faciat in civitate Ilerdae de blado, vino vel alia re quacumque, licet illam rem scolaris revendat pro suo victu vel sua necessitate, quod non teneatur inde solvere lezdam vel alia iura nobis. Ita tamen quod ille talis debeat iuramentum si exactum fuerit ab eo, praestare, hoc ratione lucri vel mercaderiae non facere, nec in fraudem iuris nostri aliquid machinari.

Item concedimus et laudamus, quod unus vel duo mercatores vel alii, Judei vel Cristiani, qui tamen non sint de civitate Ilerdae, qui electi a rectore, et consiliariis ipsius studii causa mutuandi scolaribus et studentibus in ipso studio venerint moraturi ad civitatem Ilerdae, quod numquam ibi manentes ratione praedicta teneantur ire in exercitum vel cavalcatam seu appellitum, vel exire ad sonum, sive regalis sive vicinalis fuerit exercitus, cavalcata vel appellitus. Et quod etiam de omnibus mercaturis quas ibi venderint, vel negotiati per se vel suos capitalarios fuerint, non teneantur per cinque annos ex nunc a festo proximo Sancti Michaelis in antea numerandos praestare ullo modo nobis vel aliis in dicta civitate, nisi mediam lezdam, et medium peatge, et medium portatge (portatico), et medium menseratge (mensuratico; mesuratge; mensura : medida : mida), sive medios cuzolos de omnibus mercaturis, quas ibi vendiderint, vel fuerint negociati.

Item concedimus eidem studio, quod doctores, magistri, scolares et omnes alii superius nominati, cum familia, et rebus suis possint libere et secure ad ipsum studium venire, et morari in ipso sub fide nostra undecumque sint, etiam si de terris inimicorum nostrorum existant, vel eorum qui guerram habent nobiscum, nisi forte persona suspecta; et tunc etiam tali personae daretur tempus sufficiens ad exeundum de terra nostra cum rebus suis, ex quo ratione studii ostenderit se venisse.

Item promittimus et convenimus vobis doctoribus, magistris et scolaribus et aliis supradictis quod pacta et conditiones sive convenientias quas habebitis cum civibus Ilerdae, et libertates et gratias quas modo vobis conferunt, et se promittunt vobis observaturos et facturos, et illas etiam quas obtinere de cetero poteritis cum eisdem, quae quidem utilitatem vestram et bonum statum studii respiciant, vobis observabimus, et faciemus etiam vobis praesentibus et futuris per nos et successores nostros inviolabiliter perpetuo observari. Volentes, ac etiam vobis ad maiorem plenitudinem gratiae concedentes, quod in omnibus et singulis superius non expressis, quae alias vestram vel dicti studii utilitatem respiciant et profectum, sitis pro vicinis Ilerdae recepti, ac etiam iudicati. Has igitur immunitates et gratias vobis donamus, concedimus, intimamus et offerimus quoad praesens, vos ad idem studium velut ad sollempne convivium liberaliter invitantes, firmam spem, fiduciamque tenentes, ac certam de liberalitate regia concepturi fiduciam, quod vos et idem studium, Deo auctore per quem vivimus et regnamus, amplioribus gratiis, libertatibus et indulgentiis honorare disponimus in futurum. Mandantes universis et singulis officialibus et subditis nostris praesentibus et futuris quod praedictas immunitates, gratias et ordinationes nostras praefixas observent, et faciant vobis in perpetuum inviolabiliter observari; et quod circa tuitionem, defensionem et gubernationem studii nostri Ilerdensis sint semper vigiles et intenti, si de nostra confidunt gratia vel amore. Datum Caesaraugustae IV. nonas septembris anno M. trecentessimo. 

Sig+num Jacobi Dei gratia Regis Aragonum. Testes sunt. 

Eximinus Episcopus Caesaraugustanus. = R. Episcopus Valentinus. = Eximinus P. Abbas Montis Aragonis. = Ja. Dominus de Xericha. = P. Dominus de Ayerbe. = P. Ferrandi. = Bng. de Entenza. = Luppus Ferrench de Luna. = P. Martinis de Luna. = Johannes Martinis de Luna. = Artaldus de Luna. = P. Cornelii. = Eximinus Cornelii. = Sanctius de Antilione. = P. Luppi de Otoyza. = P. G. de Castilione. = Eximinus P. de Arenos. Fuit clausum per Bernardum de Aversone de mandato Domini Episcopi.