III. Constitutiones synodales editae per D. Petrum Clasquerinum

III.

Constitutiones synodales editae per D. Petrum (a) Archiepiscopum Terracon. in prima synodo per eum celebrata Terracone die veneris XXI. aprilis anno a Nativitate Domini MCCCL. octavo (b). (Vid. pág. 6.)

Ad resecandum et penitus enervandum abusum qui in quibusdam locis Terraconensis diocesis pullulavit, videlicet quod rectoribus seu vicariis perpetuis ecclesiarum parrochialium, rebus exemptis humanis, nonnulli Domini temporales, baiuli seu officiales ipsorum ecclesias sic vacantes stabiliunt seu stabilire pemitunt, ponentes inibi armatos homines, qui sine licentia dominorum temporalium novos rectores ingredi in ecclesiis eis debitis non permitunt; imo, quod est perniciosum exemplo, eos redimi faciunt recipiendo pecuniam ab eisdem, ac bona ipsorum occupant et distrahunt, antequam posessionem ecclesiarum valeant adipisci, haec fieri de cetero prohibemus omnino. Quod si secus actum fuerit, dominos temporales, baiulos eorum, vel quoscumque alios auctoritate sanctionis praesentis ipso facto excommunicationis sententiae volumus subjacere: et ecclesias sic stabilitas, et per laycos (c) occupatas, propter delictum dictorum dominorum seu officialium suorum, ecclesiastico suponimus interdicto, donech de iniuria facta nobis et rectori taliter impedito fuerit integre satisfactum.

(a) Petrum scilicet Clasquerinum, qui Oscensis primum, mox Maioricensis Episcopus fuit; indeque ad Tarraconensem ecclesiam translatus idib. februarii 1358, quam rexit usque ad 1380. Tria concilia provincialia ab eo celebrata meminit Ant. Aug.; quatuor autem dioecesana. Quorum hic constitutiones damus, siluit, fortasse tamquam rem parvi momenti. 

(b) Al. cod. hunc habet titulum, quo noster caret: Quod nullus laicus modo aliquo se intromittat de factis ecclesiae post mortem rectoris vel vicarii perpetui. Al. cod. Tarracon. sic habet: contra stabilientes ecclesias vacantes. 

(c) Al. cod. sic. 

De octavis Corporis Cristi et Beatae Teclae. 

Item quod fiant octavae de festivitatibus Corporis Cristi et Sanctae Teclae.

Lectae et publicatae fuerunt dictae constitutiones in synodo celebrata in Sede Terraconae per Rev. in Cristo patrem et dominum Petrum, Divina Providentia Archiep. Terraconen. praesente toto clero civitatis et dioc. Terraconae, et praesentibus testibus venerabili Francisco Ruffacii, decretorum doctore, canonico Barchinonensi, Vicario generali, et Petro Tolom (a: Al. cod. Colom.), canonico et praeposito Illerdensi, Officiali dicti domini Archiepiscopi, Raymundo Mascaro, scolari dicti domini Archiepiscopi, et Bartolomeo Vallorii, Camerario dicti domini, die veneris XXI. die aprilis, anno a Nativitate Domini MCCCL octavo, et me Petro Martini, notario dicti domini Archiepiscopi.

Secunda synodo

II. Constitutiones synodales editae per Dominum Fr. Sancium Lupius de Ayerbe

II.

Constitutiones synodales editae per Dominum Fr. Sancium (c: Fr. Sancius Lupius de Ayerbe, ord. S. Francisci, e Sede Turiasonensi ad Tarraconensem promotus ann. 1347) Archiepiscopum Terraconensem pridie nonas februarii anno Domini M.CCC. quinquagesimo (d: Addendum puto quinto; omnes enim Constitutiones sequenter datae et lectae dicuntur ann. 1355. Alius cod. habet ann. 1354). (Vid. pág. 3.)

Quod vigilia B. Teclae cum cibis kadragesimalibus jeiunetur (e: Al. cod. Ut omnes ieiunent in vigilia B. Teclae).

Cum creatura non habeat quid pro meritis suo respondeat Creatori, et homo ad laudandum Deum principaliter sit creatus, quem non solum in se ipso, sed etiam in eius Sanctis laudare iubetur, et ecclesia Terraconae, cui licet immeriti praesidemus, quae caput et mater existit omnium ecclesiarum totius provintiae Terraconensis, sub invocatione Bmae. Teclae Virgs. et Protomarts. Xpti. olim fundata fuerit per ortodochae fidey professores (a: Al. cod. proffessorem); idcirco ad laudem Dei et ad honorem Virgs. et Marts. supra dictae, de nostri Prepositi et Capituli consilio et consensu, perpetuo prohibemus edicto sub poena excomunicationis et maledictionis aeternae, ne in nostra dioecesi Terrachonae aliquis cuiuscumque status et conditionis existat, qui glorietur nomine xpano. in vigilia B. Teclae, cujus festivitas celebratur nono kalendas octobris, carnes comedat, nisi necessitate cogente: imo dictam vigiliam quilibet, postquam etatem habuerit, jeiunare in cibis quadragesimalibus sit astrictus. Et quia clerici, potissime religiosi (leo relligiosi), laycis bene et honeste vivendi debent dare materiam et exemplum, expresse duximus prohibendum ne de coetero per Prepositum in vigilia supra dicta in canonica carnes modo aliquo ministrentur, sed provideatur canonicis, clericis et aliis portionariis in piscibus et aliis, ut in similibus vigiliis jejunalibus est fieri assuetum. Et ut aliquis super hoc ignorantiam non valeat allegare, hanc constitutionem singulis annis in synodo precipimus inter alias publicari, ut rectores curati eam observent, et a suis parrochianis faciant observari.

De anni et kalendarii observatione (b: Al. cod. Quod aliquis notarius in suis notulis, sen instrumentis vel aliis scripturis non sit ausus ponere, seu scribere calendas, nonas neque idus; sed loco istorum ponat et scribat dies mensium.). 

Non debet reprehensibile judicari si secundum varietatem temporum statuta, usus seu observantiae quandocumque varientur humana; praesertim cum urgens necessitas vel utilitas vet alia causa rationabilis id exposcit; quoniam ipse Deus ex hiis, quae in veteri testamento statuerat, nonnulla (leo nonulla) mutavit in novo. Sane nos frater Sanccius permissione divina Stae. Terrachonae ecclesiae Archiepiscopus, provida delliberatione pensantes quod in nostri et officialatus nostri curia est necessarium permaxime, et expedit modum et formam circa instrumentorum kalendaria (a: Al. cod. habondaria) servari, prout in tota Cathalonia observatur, propter appellationes, quae ad nos et nostram curiam undique de nostri provintia confluunt quasi matrem, quae interdum ob necligentiam appellantium seu procuratorum suorum petuntur et requiruntur de serie (b: Al. cod. desertae) censeri, ex quibus nobis, Vicario vel officiali principali nostro est difficile diversa instrumentorum, litterarum, seu scripturarum kalendaria (c: Al. cod. habondaria) computare, hocque consequenter in litigantium partium cedat dampnum, et evidens detrimentum; praesenti constitutione sanccimus quod a die presenti in antea quilibet rector, notarius vel vicarius perpetuus, vel quicumque alius, ad quos tabellionatus vel notarii officium in dictis nostra civitate et dioecesi Terrachonae qualitercumque pertinere dinoscitur, in instrumentis, cartis publicis, litteris et scripturis universis, quae in judicio vel extra judicium habent confici, ad instantiam nostri, vel etiam cuiuscumque per eum seu eos conficiendis, presens ordo super kalendariis (d: Al. cod. kalendario) observetur, videlicet, quod annus a Nativitate Dni. incipiens computetur, nonas, idus atque kalendiis (e: Al. cod. kalendarum) omissis, loco, anno, mensium nominibus, et dierum numero in prefatis cartis publicis, litteris et scripturis designatis expresis, prout in datia constitutionis presentis noscitur contineri. Quisquis autem nostrae praesentis sanccionis extiterit violator, nostro, vel Vicarii in spiritualibus, vel Officialis nostri principalis arbitrio puniatur. Datis Terrachonae vicesima quarta die mensis aprilis anno a Nativitate Domini millessimo trecentessimo quinquagessimo quinto.

Quod presbyteri et clerici sacris ordinibus constituti portent in supertunicali manicas largas et rotundas (a).

Item statuimus quod nullus presbyter nec clericus nostrae dioecesis atque domus in sacris ordinibus constitutus supertunicale, quod habeat manicas cum goletis, publice induhere seu deferre praesumat; sed in ipso supertunicali manicas rotundas et largas habeat competenter; quovis abusu contrario non obstante. Quicumque vero post annum a data constitutionis praesentis huiusmodi statuti fuerit violator, teneatur supertunicale huiusmodi dare pauperibus infra mensem; alioquin ab officio et ingressu ecclesiae noverit se suspensum.

Quod nullus clericus in zonis, ensibus vel gladiis, aurum vel argentum nec arma infra ecclesiam vel extra defferant, qu publice valeant aparere. Et quod tunica vel supertunicale portent cum collario.

Item statuimus et etiam ordinamus quod nullus rector, presbyter vel clericus in sacris constitutus ordinibus nostrae dioecesis atque domus in zonis, ensibus vel gladiis aurum vel argentum, quinymo nec arma infra ecclesiam vel extra defferant, quae publice valeant aparere, nisi cum de nocte ad matutinas (b) veniunt, vel iter faciunt, vel nisi forsan haberent notorias inimicitias capitales; cum hoc juri et honestati clericali obviare noscantur, poenam amissionis auri vel argenti et armorum ipso facto, si contrarium fecerint, incursuri, imo (c) contrario aplicandorum. Presenti quoque adicimus sanccioni quod dicti Rectores, presbyteri et clerici tunicam vel supertunicale noviter de coetero faciendas clausa portent usque ad collum. Et si contrarium fecerint, tunicam vel supertunicale, quod sine clausura sufficienti detulerint, infra mensem teneantur pauperibus erogare. 

(a) Al. cod. Quod nullus clericus dioc. Terracon. in sacris ordinibus constitutus sit ausus portaret goletas longas in suis supertunicalibus.

(b) Al. cod. matutinos.

(c) Al. cod. nostro erario aplicandam.

Quod si non fecerint, penam quinquaginta solidorum eos et ipsorum 

quemlibet incurrere volumus ipso facto, per nos in piis usibus convertendam. Dat. Terrachone XXV die mensis aprilis anno a Nativitate Domini M.CCCL. quinto. Fuit lecta et publicata coram toto clero eadem die in choro Sedis Terrachon.

Quod quilibet curatus ad synodum personaliter veniat, nisi iusto fueri impedimento detentus (a). 

Item ordinamus et statuimus statuta per praedecessores nostros exequendo (quae frustra essent condita, nisi executioni debitae mandarentur), quod quilibet rector et vicarius perpetuus nostrae dioc. quolibet anno, termino ad hoc iam prefixo, ad synodum personaliter veniant, nisi fuerint impedimento legitimo praepediti; quo casu procuratorem ad dictam synodum mittere teneantur, qui eidem dum duraverit intersit, et iuramentum praestare teneatur, et causas (b) dicere, et allegare quare suus principalis venire non potuit. Si quis vero praesentis constitutionis fuerit violator, penam L. solidor. nro. aplicandorum (c) erario ipso facto incurrat. Dat. Terrachone XXV. die mensis aprilis, anno a Nativ. Dni. M.CCC.LV.

Fuit lecta et publicata eadem die in choro Sedis coram toto clero ibidem congregato praesentibus pro testibus discretis Petro Aymerici, Sanctae Mariae de Plano, Martino Degui, ecclesiae de Ciutadilla, dioc. Terrachon. rectoribus et Jacobo Calbeti (d: Al. cod. Calbeus), scolari oriundo de Vimbodino (e: Al. cod. Vinobodino) (Vimbodí), et pluribus aliis ad haec petitis et rogatis pro testibus.

(a) Al. cod. Ut omnos (omnes) rectores et vicarii perpetui teneantur venire, et praesentes esse anno quolibet tempore assignato ad synodum Terraconae. 

(b) Al. cod. causam.

(c) Al. cod. aplicandam.

Tomo XX. APÉNDICE DE DOCUMENTOS. I. Constitutiones Synodales Terraconenses ab anno 1335 ad 1420.

APÉNDICE DE DOCUMENTOS 

I. 

Constitutiones Synodales Terraconenses ab anno 1335 ad 1420. (Vid. pág. 2.) 

Ex cod. Cartac. in Bibl. FF. Praed. Valent. Monitum.

Tarraconensis eccl. toto orbe notissimae concilia multa tum prov. tum synod. latent adhuc, ut in itinere nostro litterario dolenter diximus, potius quam contumeliose. Dum alia non suppetunt, his, lector, fruere synodalibus constitutionibus, quas ex codice Valent. ap. FFr. Praedicat. descripsimus, ac cum aliis Tarraconensis eccl. accurate contulimus. 

Id scias tamen, ex eis unam tantum aut alteram lucem vidisse hucusque in volumine Constitutionum synodalium edito a D. Antonio Augustino, Tarraconensi Arch. Ille porro quas ipse condiderat, ac praedecessor suus Ferdinandus de Loazes protulit: vetustiores, quod suo tempori parunt prodessent fere omnes omissit. 

Arnaldus (a) Arch. Terracon. in prima synodo per eum celebrata anno Domini MCCCXXXV multitudinem constitutionum synodalium ad infrascriptas redegit et compilavit. 

(a) Arnaldus Cescomes Aragonus, a Sede Illerdensi ad Tarraconensem promotus circa ann. 1336. 

Cum constitutionum nimia multitudo animarum periculum inducere dinoscatur, infrascriptas constitutiones synodales, a nris. praedecessoribus salubriter promulgatas, in praesenti volumine quibusdam amonitis (a: Al. cod. amotis) providimus redigendas: decernentes easdem et non alias haberi pro constitutionibus synodalibus Terrachonae, ac mandantes easdem inviolabiliter observari.

Contra clericos ludentes ad ludum taxillorum. 

Statuimus quod nullus clericus civitatis et diocesis Terrachonae ludat alicubi ad ludum aliquem texillorum (b: Al. cod. taxillorum). Qui vero contra fecerit, qualibet vice penam X. solidorum se noverit incurrisse.

Contra clericos concubinarios, et eorum concubinas.

Penas suspensionis in clericos detinentes publice concubinas, et excommunicationis in concubinas ipsorum, latas per constitutionem bonae memoriae Jo. (c: Al. cod. Domini Jo.) Sabinens. Epi. in partibus Ispaniae Appcae. (Appostolicae, doble p) Sedis Legati, in infrascriptas penas auctoritate Appca. nobis in hac parte commissas in Terrachone civitate et dioc. comutamus. Videlicet (d: Al. cod. ut si) si qui clericorum pictae civitatis vel dioc. inventi fuerint de coetero detinentes publice concubinas, si beneficia habuerint cum cura, vel sine cura, a perceptione fructuum anni illius, in quo reperti fuerint incidisse in praedictum vitium, sint suspensi. Quos quidem fructus deducto ipsius beneficii debito, servitio ordinationis nostro (e: Al. cod. nostrae) arbitrio reservamus. 

Si autem beneficium non habuerint, et in sacris ordinibus fuerint constituti, decem morabatinorum penam eo ipso se noverint incurrisse. Alios siquidem non habentes beneficia in minoribus ordinibus constitutos, arbitrio nro., seu successorum nostrorum decernimus puniendos. Concubinas vero dictorum clericorum X. morabatinorum pena statuimus puniendos; decernentes praedictos clericos et concubinas praefatis suspensionis et excommunicationis sententiis, ut animarum pericula evitentur, de coetero non ligari. 

Quod nullus clericus dioc. alienae celebret misam in dioc. Terracon. sine licentia.

Praesenti constitutione inibemus (a: Al. cod. iubemus) ne quis clericus dioc. alienae ad celebrandum missam in civitate vel dioc. Terrachonae de cetero admittatur, nisi super hoc a nobis vel Officiali nostro per patentes litteras licentiam habuerint specialem.

De quibus bonis beneficiati possint facere testamentum, et quod recognoscant Praelatum in decima parte.

Statuimus, et praesenti constitutione ordinamus quod universi et singuli clerici saeculares civitatis et dioc. Terrachon. habentes beneficia cum cura, vel sine cura, de omnibus bonis suis mobilibus et se moventibus, quae per ecclesiam sunt adepti; exceptis vasis vinariis, bladariis et oleariis, in quibus bladum, vinum vel oleum ecclesiarum seu benefficiorum reservatur (quae penes ecclesias seu benefficia volumus remanere, etiamsi empta seu adquisita fuerint ab eisdem); et exceptis servis, lectis el aliis superlectilibus domus, quae tempore collationum eisdem factarum de dictis beneficiis in venta fuerint in eisdem seu aestimationem eorum, si perdita postea fuerint vel consumpta, possint distribuere in sua ultima voluntate; proviso tamen quod solutis debitis, et injuriis restitutis, in decima parte totius residui patrem suum Terrachonensem Archiepiscopum recognoscant. De bonis autem patrimonialibus, vel quocumque modo intuitu personarum per eos adquisitis, prout jura volunt, suam valeant facere voluntatem. Quicumque vero ausu temerario contra hanc constitutionem nostram bona clericorum decedentium rapere, furari seu asportari praesumpserit, nisi infra octo dierum spacium ea restituerint, ex tunc duplici poena sine spe misericordiae puniantur.

Contra rectores et curatos non residentes. 

Rectores seu curatos, qui in suis parrochialibus ecclesiis per duos menses cessaverint residere, a nobis vel a nostris successoribus per patentes litteras licentia non obtenta, a perceptione fructuum dictarum ecclesiarum per annum ipso facto praesentis constitutionis auctoritate noverint se privatos, quos ordinationi nostrae spetialiter ducimus reservandos. 

Quod nullus abstrahat notas vel instrumenta de sua parrochia.

Deliberatione provida statuimus ut nullus rector seu vicarius vel quivis alius notarius seu locum tenens rectoris, vicarii seu notarii cuiuscumque ecclesiae, loci seu parrochiae nostrae diocesis Tarraconensis, aut alia quaecumque persona etiam (a: In al. cod. deest etiam) ecclesiastica vel etiam secularis notulam seu notulas aut prothocollum seu prothocolos (b: Al. cod. prothocolla) notularum ipsius ecclesiae, loci seu parrochiae, instrumentum seu instrumenta aut quamcumque aliam scripturam publicam, quod vel quae idem notarius vel locum tenens notarii tenere debeat, extra fines aut terminos loci seu parrochiae aut notariae ipsius extrahat seu extrahi faciat quovis modo, absque nostra vel officialis nostri licentia et permissu. Quicumque autem huius prohibitionis seu statuti temerarius extiterit violator, excommunicationis sententiam ipso facto incurrat, a qua absolvi nequeat, nisi prius ecclesiae, loco seu parrochiae ipsi, et passis inde injuriam sive dampna, integre satisfecerit, arbitrio nostro vel Officialis nostri de transgressione huiusmodi nichilominus puniendus.

Quod nullus recipiat notas vel conficiat instrumenta in parrochia alicuius rectoris qui habeat notariam.

Item cum in messem alienam nemo falcem suam ponere debeat, statuimus ut nullus infra parrochiam alicuius rectoris, qui habeat notariam, audeat conficere instrumenta seu notas vel notas recipere de eisdem sine rectoris ipsius vel vicarii ipsius expressa licentia et permissu. Qui facere vero contrarium praesumpserit, ipso facto sententiam excommunicationis incurrat, a qua nullatenus absolvatur, nisi de injuria et dampno dato Rectori, infra cuius parrochiam instrumentum confecerit, seu notam receperit, prius satisfecerit competenter.

Quod nullus inducat notarium ad recipiendum notas vel conficiendum instrumenta in parrochia alicuius rectoris, qui habeat notariam.

Eos qui propriae temeritatis audatia presumunt infra parrochiam alicuius rectoris nostrae diocesis Terrachonensis, qui habeat notariam, publica conficere instrumenta, aut notam vel notas recipere de eisdem, non habita super hiis parrochialis presbyteri vel ipsius vicarii licentia spetiali, excommunicationis mucrone percellit salubris nostra constitutio synodalis. Quia vero plerique, qui per se forsan dictam constitutionem nullatenus violarent, inductionibus tamen et sucgestionibus contrahentium ad violandum ipsam, non absque eorum gravi periculo inducuntur; nos animarum periculis ocurrere cupientes, ac volentes dolosas inductiones ac sucgestiones praedictas, quantum nobis est posibile, cohibere et insuper provide attendentes quod agentes, inducentes, suggerentes, necnon fieri facientes pari poena Scripturae testimonio plecti debent; idcirco omnes et singulos contrahentes qui aliquem vel aliquos ad dictam constitutionem temere violandam non verebantur inducere, vel eos (eis) contra praemissa in aliquo consentire, praesentis nostrae constitutionis autoritate eadem excommunicationis sententia eo ipso decernimus innodari; a qua nullatenus absolvantur, nisi prius ad arbitrium nostrum eis, quibus per praemissa dampnum vel injuria fuerint irrogata, satisfactionem exhibuerint competentem.

Quod nullus sacerdos exerceat curam animarum sine licentia.

Mandamus etiam quod nullus sacerdos seu vicarius curam animarum exerceat in aliqua ecclesiarum dioecesis nostrae sine spetiali commisione nostra, de qua constet.

Casus reservati. (a: Al. cod. adit: domino Archiepiscopo.) 

Infrascriptos casus nobis decernimus reservare: absolvere videlicet excommunicatos majori excommunicatione: interdictos vel suspensos ab homine, vel a jure: imponere poenitentias blasfematoribus Dei vel Sanctorum: degerantes (f. deierantes) scienter, seu periuros in dampnum proximi, nisi praecedat restitutio, et satisfaciant dampna passis: commutationes quorumlibet votorum, restitutiones male ablatorum, incertorum vel certorum, quando non extant hii quibus est restitutio facienda, nec injurians, per quem fieret restitutio, ordinavit, cuius quantitas excedat sumam viginti solidorum: absolutionem eorum qui interfuerunt clandestinis matrimoniis, vel contra interdictum Ecclesiae celebratis: poenitentiam omnium publicorum criminum: oppresionem liberorum: sacrilegium: abusum crismatis, Eucaristiae vel alterius rei sacrae: promotionem per saltum vel ab alio sine nostri licentia factam: dispensationem simoniae. In coeteris autem casibus nobis de jure, consuetudine, seu alias per praedecessores nostros specialiter reservatis, rectoribus et eorum vicariis, de eorum discretione confidentes, solvendi (a: Al. cod. absolvendi) gratiose potestatem et licentiam impertimur, donech eandem duxerimus revocandam, et aliter super praedictis duxerimus ordinandum: constitutione aliqua in aliquo non obstante. (b: Al. cod. aliqua contraria non obstante)

Apéndice II